Het landhuis in de Tweede Wereldoorlog
Rond de Tweede Wereldoorlog is Eyckenstein door legermachten gevorderd geweest. Vlak voor de oorlog door het Nederlandse leger, gedurende de oorlog door het Duitse leger en na de oorlog door het Canadese leger.
Er is niet heel veel bekend over deze periode, maar enkele sporen hebben de militairen achtergelaten. Zo heeft iemand een keer met een sabel een haal over een wandkleed gemaakt, die nu nog steeds zichtbaar is. Misschien moest er gecontroleerd worden of er geheime ruimtes waren.
In de jaren ’60 en ’70 is er veel munitie in de vijver gevonden, zoals bajonetten, pistolen, kogels en zelfs enkele pantservuisten, die door de Explosievenopruimingsdienst tot ontploffing zijn gebracht. Ondertussen is al dit oorlogstuig volledig opgeruimd. De glooiing tussen het pad achter het huis en de vijver is tijdens de oorlog deels opgehoogd met sintels, zodat er legervoertuigen geparkeerd konden worden.
Nederlandse leger
In september 1939 begon in Nederland de mobilisatie voor de Tweede Wereldoorlog. Gerrit Gommer (geb. 1910) uit Dalen werd als dienstplichtig soldaat op Eyckenstein gelegerd. Wij kennen zijn naam van een ansichtkaart die hij in 1939 van Maartensdijk naar huis stuurde en die we van een kleinkind toegestuurd kregen.
Vanuit Eyckenstein gingen de soldaten naar de rand van Amersfoort, waar ze in een boerderij hun kwartier hadden. Ze schoten daarvandaan over de infanterie bij de Grebbeberg heen op de Duitsers.
De ansichtkaart van dienstplichtig soldaat Gerrit Gommer (geb. 1910) uit Dalen, die in 1939 bij de mobilisatie voor de Tweede Wereldoorlog op Eyckenstein gelegerd was.
Achterzijde ansichtkaart
Duitse leger
Na de Nederlandse overgave is Eyckenstein door het Duitse leger gevorderd. Een zestal Duitse militairen zat op de benedenverdieping, terwijl de bovenverdieping nog door een Nederlandse huurster bewoond werd. Ook op veel boerderijen en andere landhuizen in de omgeving waren Duitse soldaten gelegerd.
In het gazon langs de weg hadden de Duitsers in die tijd enkele schuttersputten gemaakt, van waaruit overvliegende vliegtuigen werden gelokaliseerd. Waarschijnlijk betekende dit het einde van het bloemenperk dat tientallen jaren in het gazon voor Eyckenstein gelegen had. De schuttersputten bestonden uit op elkaar gestapelde recht-ovale betonnen ringen (zie afbeelding ). Volgens voorschrift werden er altijd drie op elkaar gestapeld. Na de oorlog zijn van elke put de bovenste twee ringen verwijderd. Vanwege het grote gewicht is de onderste ring in de grond achtergelaten.
De Duitse expressionistische kunstschilder Max Beckmann (1884 – 1950) is voor de oorlog naar Amsterdam gevlucht. Merkwaardig genoeg is hij in 1943 blijkbaar in het park van Eyckenstein geweest (met de kans dat hij opgepakt zou worden), waar hij een schilderij gemaakt heeft. Met een grote mate van waarschijnlijkheid hebben we locatie van het schilderij kunnen vaststellen. Het is onbekend wat de aanleiding was van zijn bezoek aan Eyckenstein. Zoals expressionistische schilders dat doen, blijkt hij de werkelijkheid enigszins aangepast te hebben. De ook in die tijd al grote rode beuk heeft hij niet afgebeeld. In plaats daarvan heeft hij de lariks een stukje naar rechts verplaatst. In de tijd van deze schilder zag de omgeving er nog veel parkachtiger uit.
Canadese leger
Op 19 juni 1945 is de Canadese legereenheid The Seaforth Highlanders of Canada op Eyckenstein neergestreken, waarvandaan ze uiteindelijk in januari 1946 weer vertrokken zijn, waarna het huis aan de familie kon worden vrijgegeven.
Twee dagen na aankomst op Eyckenstein heeft een van de Canadese soldaten zijn naam W. Foster in een beukenboom gekerfd, met daarbij het beeldmerk van zijn legereenheid. Dit beeldmerk, een gestileerde hertenkop, lijkt erg op dat van de Nederlandse Stoottroepen. Informatie die via het Ministerie van Defensie is verkregen, laat zien dat W.C. Foster waarschijnlijk de volledige naam is van de soldaat die de inkerving gemaakt heeft. W.C. Foster heeft van 18 december 1944 tot 18 juli 1945 bij The Seaforth Highlanders of Canada gediend.
Inkerving in een beukenboom:
“W. Foster 21.6.45 [hertenkop]”
Beeldmerk van de Canadese legereenheid The Seaforth Highlanders of Canada
Voordat de Seaforth Highlanders in Maartensdijk terechtkwamen, zijn ze in België gelegerd geweest, verdeeld over de plaatsjes Westmeerbeek, Houvenne en Ramsel. Daarvandaan zijn ze via Baak de IJssel overgestoken en in De Glindhorst gelegerd geweest. Na de Duitse overgave zijn ze via Amersfoort, Baarn, Bussum en Amsterdam in Maartensdijk terechtgekomen. Behalve op Eyckenstein zijn de soldaten ook ondergebracht bij verschillende boeren en burgers in Maartensdijk en in het toenmalige dorpshuis.
De foto van de compagnie is in België gemaakt. De foto is afkomstig van een oud-bewoner van Maartensdijk, waar een Canadese soldaat ondergebracht was. Wie weet of herkent de plaats in België waar deze foto gemaakt is? Wij horen het graag.
De Canadezen hebben op Eyckenstein veel vernielingen aangericht. Een keer zag de tuinman dat ze buiten een vuurtje hadden gemaakt en op het punt stonden er een deur van een antieke kast op te gooien. Hij heeft de deur nog net kunnen redden.
Meer informatie over The Seaforth Highlanders of Canada kunt u vinden op:
– Seaforth Highlanders of Canada (Canadese legereenheid)
– Seaforth Highlanders of Canada Regimental Association (Canadese vereniging)
– The Seaforth Highlanders of Holland Memorial Pipes and Drums (Doedelzakband als eerbetoon aan bevrijding door Canadezen)
Tijdens de open dag in 2012, het Jaar van de Historische Buitenplaats, heeft de hierboven genoemde Nederlandse doedelzakband de hele dag opgetreden.
