Nieuwe stuw in de Praamgracht

2021-03

In december plaatste het Hoogheemraadschap (waterschap) De Stichtse Rijnlanden in overleg met Landgoed Eyckenstein tegenover de Koetsierswoning (Dorpsweg 264) een stuw in de Praamgracht. “Ja en?” zult u misschien denken. Er zit echter een groter verhaal achter. Deze nieuwe stuw is namelijk van groot belang voor de waterhuishouding op Landgoed Eyckenstein en ook in het verdere achterland stroomopwaarts.

Waterschappen zijn verantwoordelijk voor de kwaliteit en kwantiteit van het oppervlaktewater en daarmee indirect ook voor het grondwater. Zij zitten daarbij voortdurende in het spanningsveld van verschillende belangen, waarin ze keuzes moeten maken. Moet de waterstand hoger voor natuurbeheer, of juist lager voor de landbouw; moet in de winter het overtollige water worden afgevoerd, of juist vastgehouden als reserve voor de droge zomers?

 

Met de huidige klimaatsveranderingen krijgen we waarschijnlijk te maken met steeds drogere zomers en nattere winters. In veel bossen in Nederland en andere landen is als gevolg van de droge zomers al te zien dat met name naaldbossen, maar ook bijvoorbeeld oudere beukebomen afsterven. Ook op Landgoed Eyckenstein is dat duidelijk te zien. Veel naaldbomen en beukebomen die de droogte van de afgelopen twee jaar ternauwernood overleefden, konden het de derde droge zomer van het afgelopen jaar niet meer aan en stierven.

 

Aan de westzijde van de Heuvelrug stroom het water via sloten in westelijke weg. Om het water beter vast te houden, heeft het Hoogheemraadschap nu deze stuw in de Praamgracht geplaatst, tegen de dam die vanaf de Dorpsweg naar de het lange weiland de Klieverkamp leidt. Enkele jaren geleden is er ook al een stuw nabij de oostelijker gelegen buitenplaats Rovérestein gebouwd, maar water dat vanuit noordelijke richting over Landgoed Eyckenstein stroomt, wordt door die stuw niet vastgehouden.

 

Otto Van Boetzelaer, beheerder van het familielandgoed, licht toe waarom het langer vasthouden van water voor alle belanghebbenden beter is: “Waterschappen zijn in eerste instantie opgezet om water af te voeren, om te voorkomen dat mensen ooit natte voeten kunnen krijgen. Voor professionele landbouw met zware machines is het van belang dat landbouwgronden niet te nat worden. En als het dan in de zomer te droog wordt, wordt het laatste restje water opgepompt om de landbouwgrond nat te houden. In natuurgebieden ligt dat anders, die kunnen prima een buffer vormen voor water. Door het water langer vast te houden, houd je ook het grondwater beter in stand, waardoor de natuur veel beter in staat is om een korte droge periode aan te kunnen. Maar als je al van tevoren al het water afvoert omdat je bang bent dat je ooit natte voeten krijgt en de waterleidingmaatschappijen pompen ook nog het Heuvelrugwater op omdat het zo mooi schoon is, dan werkt dat dubbelop.” Op het landgoed zijn de gevolgen hiervan duidelijk te zien. Van Boetzelaer: “We zien dat heel veel oude beuken echt zwaar te lijden hebben. Dat betekent dat ze veel eerder een risico vormen voor bezoekers, want er kunnen dan ineens grote takken uit vallen.” (Zie hiervoor ook: Ruim vijftig zieke laanbomen geveld)

 

 

Naast de afvoer van oppervlaktewater speelt dus ook de onttrekking van grondwater door drinkwatermaatschappijen een belangrijke rol bij de droogte. Voordat er grondwateronttrekking plaatsvond, zat er in de bodem van de Utrechtse Heuvelrug een grote waterbel, die nu echter grotendeels verdwenen is. Om deze waterbel te herstellen, is er natuurlijk veel meer nodig dan alleen deze ene stuw. We hopen dat een structureel ander waterbeheer dit herstel in de nabije toekomst mogelijk zal maken. Dat betekent: minder onttrekken, meer vasthouden. Daar is wel samenwerking met verschillende andere instanties voor nodig en die is in juli 2020 ook tot stand gebracht. Op de website van het Hoogheemraadschap staat daarover:

“Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden gaat samen met de Provincie Utrecht, Vitens, Waterschap Vallei en Veluwe, terreinbeheerders en particuliere grondeigenaren, gemeenten, het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug en natuurorganisaties aan de slag om watertekort en wateroverlast op de Utrechtse Heuvelrug tegen te gaan. De partijen willen het watersysteem van de Heuvelrug over de hele linie verbeteren en robuuster maken, door onder andere water vast te houden en in de bodem te infiltreren.”

 

De nieuwe stuw heeft meteen al ruimschoots zijn nut bewezen. Op de afbeeldingen hieronder is links de stuw net na de plaatsing te zien, nog voor de regenperiode van afgelopen winter. Midden en rechts is na de eerste regen, midden stroomopwaarts en rechts stroomafwaarts van de stuw. Het hoogteverschil in het water is minstens een halve meter.