Restauratie van de grafzerken door steenhouwer Mattias Boon
2023-09
Steenhouwer Mattias Boon heeft afgelopen maanden een belangrijke bijdrage geleverd aan de restauratie van de Grafkelder door de vernielde grafzerken te restaureren. We mochten meekijken hoe hij te werk ging.
In de jaren zeventig bleek er veel schade aan de grafzerken te zijn ontstaan. Tegelijk met de restauratie van de Grafkelder (zie artikel Restauratie Grafkelder voltooid) is de steenhouwer Mattias Boon ingezet om de grafzerken te restaureren. Wij mochten meekijken hoe hij daarbij te werk gaat.
Over Mattias Boon
Mattias Boon (41) vertelt over zijn achtergrond: “Ik ben nu 21 jaar restauratiesteenhouwer en ben ooit begonnen als leerling steenhouwer en ben zo opgewerkt. Ik heb een steenhouwersopleiding in Utrecht gehad. En nog een bouwhistorie- en restauratieopleiding en een MTS Bouwkunde heb ik hiervoor nog gedaan.” Eerst werkte Boon voor twee grote restauratiesteenhouwers, maar anderhalf jaar geleden is hij voor zichzelf begonnen. “Dat is wel een grote stap, maar wel leuk!”
Behalve het restaureren van grafzerken doet Mattias Boon ook veel restauratie van gevels, trappen, stoepen en paaltjes. Zo heeft hij bijvoorbeeld aan de hardstenen kades van Delft gewerkt en heeft hij de steen voor 900 jaar stadsrecht Utrecht gehakt.
Bij de opening van de Grafkelder in september 2021 bleek de schade aan veel grafzerken enorm te zijn.
De grafzerken
Boon heeft tien grafzerken van de Grafkelder ter reparatie ontvangen. Bij negen daarvan konden afgebroken delen weer aangelijmd worden of vervangen door een nieuw stuk hardsteen. Eén grafzerk was zo verbrijzeld dat Boon die helemaal nieuw moest maken. Verder was er het verzoek om twee nieuwe grafzerken te maken voor twee nissen met restanten hout en alle beenderen waarvan niet bekend is bij wie ze horen. Voor het lijmen van gebroken grafzerken gebruikt Boon tweecomponentenlijm en een vulling van hardsteen stof, dat hij opvangt van het hakken. En dat mengt hij door elkaar. “Daarmee krijg je hem hartstikke mooi. En zo gooi je ook het minste oude steen weg.”
Op veel grafzerken is te zien dat bij de afgekorte voornamen en ook maanden steeds de eerste letter als hoofdletter wordt geschreven en de laatste letter van de naam verhoogd met een streepje eronder. Zo is bijvoorbeeld Henrietta afgekort als HA en Augustus als AUGS.
Handwerk
We staan in de werkplaats van Mattias Boon bij de grafzerk met het opschrift “I A C A Clifford”, dat is Jacoba Constantia (1774-1799). De J werd als een I geschreven. Boon: “Hier heb ik een rechthoekig gat uitgezaagd en nieuw stuk natuursteen ingeboet. Dat heb ik naar het oude werk geschuurd. Dan kan de tekst er weer in gehakt worden die missend was. Dit wordt allemaal met de hand gehakt, omdat dat vroeger ook zo gedaan werd. Met dit oude werk moet ik de letters zelf tekenen. Maar met nieuw werk laat ik de letters op folie afdrukken.” Overigens gaat dit ‘met de hand hakken’ niet met met hamer en beitel, zoals vroeger, maar bedient Boon met de hand een pneumatisch aangestuurd beiteltje (zie verderop).
Grafzerk van Jacoba Constantia Clifford (1774-1799) met een compleet nieuw stuk ingelijmd.
Bij de grafzerk van F.I. Burman (Francina Johanna, 1780-1843). Boon: “Deze heb ik helemaal weer in elkaar gelijmd, al die stukken. Die heb ik al licht geschuurd en geborsteld, om naar het oude werk toe te komen. Hier misten een stuk of twee letters, die heb ik er allemaal in gehakt. Bij de G en de M misten nog onderdelen, die waren weg.” Daarbij laat hij nieuwe stukken steen zien die in de grafzerk gelijmd zijn.
Grafzerk van Francina Johanna (1780-1843). Alle breuklijnen zijn nog te herkennen.
De grafzerk van Maurits Jacob Eyck is al helemaal klaar. Boon: “Deze heb ik weer aangevuld, weer opgepoetst, geretoucheerd ook weer. Dat is: proberen de reparaties weer een beetje te laten verdwijnen.” Maar de reparaties mogen toch nog wel een beetje zichtbaar zijn? Boon: “Ja ja ja, dat was ook de bedoeling.
Grafzerk van Maurits Jacob Eyck. De E is een stuk aangeheeld en de 5 ontbrak helemaal.
Mattias Boon aan het werk met de elektrische beitel. Rechts onderin een uitvergroting van het beitelen.
Verbrijzelde grafzerk
De verbrijzelde grafzerk moest geheel nieuw gemaakt worden. Boon: “De dikte van de platen zit tussen de 3 cm en de 8 cm. De nieuwe platen zijn plat van achteren, terwijl de oude echt nog behakt zijn, zoals ze dat vroeger deden. Alle grafzerken zijn van Belgisch hardsteen.”
Op deze verbrijzelde grafzerk staan maar liefst vijf namen: H.C. vAch vWijck (1694-1757) en haar echtgenoot H.M. Eyck (1695-1766, A.I. van Leenen (…-1783), A.M. Lammens (1740-1787) en I.M. Eyck (…-1798).
De verbrijzelde grafzerk met daarop de vermelding van vijf namen.
Voor de verbrijzelde grafzerk is geheel nieuwe gemaakt. Foto Mattias Boon.
Ondertussen is het restauratiewerk aan de grafzerken volledig afgerond en zijn deze weer in de Grafkelder ingemetseld. Mattias Boon heeft fantastisch werk geleverd!