Rond de Tweede
Wereldoorlog is Eyckenstein door maar liefst
drie legermachten gevorderd geweest. Vlak voor
de oorlog door het Nederlandse leger,
gedurende de oorlog door het Duitse
leger en na de oorlog door het
Canadese leger. Er is niet heel veel bekend
over deze periode, maar enkele sporen
hebben de militairen achtergelaten. Zo heeft
iemand een keer met een sabel een
haal over een waardevol wandkleed gemaakt,
die nu nog steeds zichtbaar is.
Misschien moest er gecontroleerd worden
of er geheime ruimtes waren. In de
jaren '60 en '70 is er veel
munitie in de vijver achter Eyckenstein
gevonden, zoals bajonetten, pistolen, kogels
en zelfs enkele pantservuisten, die door
de Explosievenopruimingsdienst tot ontploffing zijn
gebracht. Ondertussen is al dit oorlogstuig
volledig opgeruimd. De glooiing tussen het
pad achter het huis en de vijver
is tijdens de oorlog deels opgehoogd met
sintels, zodat er legervoertuigen geparkeerd
konden worden.
In september 1939
begon
in Nederland de mobilisatie voor
de Tweede
Wereldoorlog. Gerrit Gommer (geb.
1910) uit Dalen was toen als
dienstplichtig soldaat op Eyckenstein gelegerd.
Wij kennen zijn naam van een
ansichtkaart die hij
in 1939 vanaf Maartensdijk naar huis
stuurde en die we van een kleinkind van
hem
toegestuurd hebben gekregen.
Op de
achterzijde
van de kaart staat
geschreven hoe je met de trein van
Coevorden in Bilthoven kwam.
Vanuit Eyckenstein gingen de soldaten naar de
rand van Amersfoort, waar ze in een
lege boerderij hun kwartier hadden. Ze
schoten daarvandaan over de infanterie bij
de Grebbeberg heen op de Duitsers.
Meer informatie over Gerrit Gommer kunt
u vinden op de
webstede
ter nagedachtenis van hem (klik daar
op "Gerrit Gommer"). Hier zijn
een levensbeschrijving en een aantal anekdotes
over hem tijdens de oorlog te vinden.
Gerrit Gommer
Duitse leger
Na de
Nederlandse overgave is Eyckenstein door het
Duitse leger gevorderd. Een zestal Duitse
militairen zat op de
benedenverdieping, terwijl de bovenverdieping nog
door een Nederlandse huurster bewoond werd.
Ook op veel boerderijen en andere
landhuizen in de omgeving waren Duitse
soldaten gelegerd.
In het gazon langs de weg hadden
de Duitsers in
die tijd enkele schuttersputten gemaakt, van waaruit
overvliegende vliegtuigen moesten worden
gelocaliseerd. Waarschijnlijk betekende dit het
einde van het bloemenperk
dat vele tientallen jaren in het gazon
voor Eyckenstein gelegen had. De
schuttersputten bestonden uit op elkaar
gestapelde rechtovale betonnen ringen, zoals
op de afbeelding hieronder links te zien is.
Volgens voorschrift werden er altijd drie
op elkaar gestapeld, tot een hoogte van
ongeveer 1,20 meter, zoals hieronder rechts
is weergegeven.
Na de oorlog heeft
Rutger
Wessel van Boetzelaer van elke put
de bovenste twee ringen verwijderd. Vanwege
het grote gewicht van de ringen heeft
hij de onderste ring in de grond
achergelaten.
De Duitse
expressionistische kunstschilder Max Beckmann (1884
- 1950) is voor de oorlog vanuit
Duitsland naar Amsterdam gevlucht. Hij moest
niets van de Duitse expansiedrang hebben.
Merkwaardig genoeg is hij in 1943
blijkbaar in het park van Eyckenstein
geweest (met de kans dat hij opgepakt
zou worden), waar hij een schilderij
gemaakt heeft. Met een grote mate van
waarschijnlijkheid hebben we locatie van het
schilderij in 2011 terug kunnen vinden.
Het is (ook bij de nabestaanden)
onbekend wat de aanleiding was van zijn
bezoek aan Eyckenstein.
Hieronder links ziet u een afbeelding
van het schilderij van Max Beckmann. De
foto rechts toont dezelfde locatie in
2011. Zoals expressionistische schilders dat
wel eens doen, blijkt hij de
werkelijkheid enigszins aangepast te hebben.
De ook in die tijd al grote rode
beuk (blauwe pijl) heeft hij niet
afgebeeld. In plaats daarvan heeft hij
de lariks (rode pijl) een stukje naar
rechts verplaatst. Bij de gele pijl
staat nog steeds een van de coniferen.
In de tijd van deze schilder zag
de omgeving er nog veel parkachtiger
uit.
Op 19
juni 1945 is de Canadese legereenheid
The Seaforth Highlanders of Canada op
Eyckenstein neergestreken, waarvandaan ze uiteindelijk
in januari 1946 weer vertrokken zijn,
waarna het aan de familie kon worden
vrijgegeven. Twee dagen na aankomst
op Eyckenstein heeft een van de Canadese soldaten zijn
naam W. Foster in een beukenboom
gekerfd, met daarbij het beeldmerk van
de legereenheid. Dit beeldmerk, een
gestileerde hertenkop, lijkt erg
op dat van de Nederlandse Stoottroepen,
die het mogelijk van de Canadese
legeneenheid heeft overgenomen. Informatie die
via
het Ministerie van Defensie is verkregen, laat zien
dat W.C. Foster waarschijnlijk de volledige
naam is van de soldaat die de
inkerving gemaakt heeft. W.C. Foster heeft van 18 december 1944 tot 18
juli 1945 bij The Seaforth Highlanders
of Canada gediend.
Over de zoektocht naar W.C. Foster
kunt u lezen in
artikel in De Vierklank,
het locale huis-aan-huisblad in de gemeente
De Bilt.
Inkerving in een
beukenboom:
"W. Foster
21.6.45
[hertenkop]"
Beelmerk van de
Canadese legereenheid
The Seaforth Highlanders of Canada
Voordat de
Seaforth Highlanders in Maartensdijk terechtkwamen,
zijn ze in België gelegerd geweest,
verdeeld over de plaatsjes Westmeerbeek,
Houvenne en Ramsel. Daarvandaan zijn ze
via Baak de IJssel overgestoken en in
De Glindhorst gelegerd geweest. Na de
Duitse overgave zijn ze via Amersfoort,
Baarn en Bussum in Amsterdam terechtgekomen.
Uiteindelijk zijn ze naar Maartensdijk
verhuisd. Behalve op Eyckenstein zijn de
soldaten ook nog ondergebracht bij
verschillende boeren en burgers in
Maartensdijk en in het toenmalige dorpshuis
(tegenwoordig
SojoS geheten).
Onderstaande
foto van de compagnie is in België
gemaakt. De foto is afkomstig van een
oud-bewoner van Maartensdijk, waar een Canadese
soldaat ondergebracht was. Meerdere van de
soldaten op deze foto zijn later bij
hun bevrijdingsstrijd nog gesneuveld. Wie weet
of herkent de plaats in België waar
deze foto gemaakt is? Wij
horen het graag.
De Canadezen
hebben op Eyckenstein veel vernielingen
aangericht. Een keer zag de tuinman dat
ze buiten een vuurtje hadden gemaakt en
op het punt stonden er een deur
van een antieke kast op te gooien.
Hij heeft de deur daar nog net van
kunnen redden.
Meer informatie over The
Seaforth Highlanders of Canada kunt u
vinden op:
Canadese legereenheid
Canadese vereniging
Doedelzakband als eerbetoon aan bevrijding
door Canadezen
Tijdens de
open dag in het landelijke
Jaar van de
Historische Buitenplaats heeft de hierboven
genoemde Nederlandse doedelzakkenband de hele
dag opgetreden. Al spelend liepen ze
over het veld, door het
parkbos en langs het
landhuis.
