Beginblad
Geschiedenis  van  het  landgoed
Indeling

 

Oorsprong
Het  landgoed  heeft  zijn  oorsprong  in  de  tijd  van  de  ontginningen  van  het  veengebied  ten  westen  van  de  Utrechtse  Heuvelrug.  Sinds  die  tijd  is  vooral  het  gedeelte  ten  zuiden  van  het  landhuis  veel  aan  wijzigingen  onderhevig  geweest.  Zo  is  er  bijvoorbeeld  een  koopcontract  uit  1620  waarin  de  boerderij  De  Avond  (even  ten  zuiden  van  het  landhuis)  aan  Eyckenstein  toegevoegd  wordt.  Deze  boerderij  is  mogelijk  nog  ouder  dan  Eyckenstein.  Behalve  De  Avond  waren  er  (eveneens  ten  zuiden  van  het  landhuis)  ook  nog  de  twee  boerderijen  De  Morgen  en  De  Middag,  die  eveneens  al  heel  oud  zijn.  Boerderij  De  Morgen  is  door  Mr.  Willem  Carel  baron  van  Boetzelaer  afgebroken.

Op  oude  kaarten  is  te  zien  hoe  de  omgeving  in  die  tijd  kort  na  de  ontginning  ingedeeld  was.  Op  een  grote  kaart  uit  1643 / 1644  zijn  de  ontginningsstroken  en  de  bouwwerken  daarop  getekend.  Er  zijn  veel  meer  bouwwerken  te  zien  dan  er  nu  in  onze  tijd  staan.  Een  kaart  uit  1699  is  minder  gedetailleerd,  maar  laat  wel  het  Ridderdorp  zien  (bij  't Ridder Bos),  dat  in  1310  aan  een  ridder  geschonken  was.  Ongeveer  op  die  plaats  staat  nu  boerderij  De  Avond.

 

Uitsnede  van  de  kaart  uit  1643 / 1644  van  Oostveen.  De  Dorpsweg  is  hier  vertikaal  te  zien.  In  die  tijd  stonden  er  blijkbaar  veel  meer  bouwwerken  in  de  omgeving  dan  nu  het  geval  is.  Eyckenstein  was  hier  nog  een  herenboerderij.  De  twee  puntige  huisjes  ten  noorden  van  Eyckenstein  staan  voor  hooibergen.  De  uitbouw  aan  Eyckenstein  moet  de  toenmalige  stal  geweest  zijn.

 

Rechts  een  stukje  van  een  (gereconstrueerde)  kaart  uit  1699.  De  weg  van  links  naar  rechts  is  de  huidige  Dorpsweg  door  Maartensdijk.  Waar  Gerobulus  bij  staat,  ligt  het  huis  dat  later  Eyckenstein  zou  gaan  heten.

Klik  op  de  kaart  voor  een  uitgebreidere  versie.

 

 

Groei  van  Eyckenstein

Waarschijnlijk  al  vanaf  de  begintijd  van  de  herenboerderij  is  het  land  eromheen  geleidelijk  uitgebreid.  In  de  periode  van  de  familie  Eyck  is  er  zeer  veel  grond  aangekocht  en  aan  het  landgoed  toegevoegd,  ook  stukken  die  niet  aan  het  landgoed  grensden.  Als  gevolg  van  de  uitbreiding  in  zuidelijke  richting  kwam  Eyckenstein  aan  landgoed  Sandwijck  in  De  Bilt  te  grenzen.  In  die  tijd  moet  de  bijbehorende  grond  veel  meer  dan  600  ha  omvat  hebben.

Er  zijn  topografische  aanwijzingen  dat  het  landgoed  Rustenhove,  dat  ten  westen  aan  Eyckenstein  grenst,  met  Eyckenstein  onder  één  beheer  geweest  is.  In  oude  documenten  is  dit  inderdaad  terug  te  vinden.  Dat  was  in  de  tijd  van  Johan  Swaving,  schout  van  Oostveen.

 

Samenvoeging  Eyckenstein  en  Sandwijck
Op  het  hiervoor  al  genoemde  landgoed  Sandwijck   woonde  weduwe  Elisabeth  Charlotta  Petronella  van  Boetzelaer  -  Both  Hendriksen.  Zij  kocht  het  landgoed  Eyckenstein  er  in  1876  bij  van  de  familie  Eyck,  die  het  landgoed  liet  veilen.  Ze  had  het  bedoeld  als  jachtterrein  voor  haar  zoons.  Dat  er  ook  een  landhuis  op  stond,  was  toen  nog  van  ondergeschikt  belang.

Beide  landgoederen  waren  in  die  tijd  elk  zo'n  600 ha  groot,  zodat  er  een  aaneengesloten  geheel  van  ongeveer  1.200  ha  ontstond,  dat  voornamelijk  uit  hei  en  bos  bestond.  De  grens  tussen  beide  gebieden  lag  (zigzaggend)  even  ten  noorden  van  spoorlijn  Utrecht - Amersfoort - Hattem,  die  halverwege  de  19e  eeuw  over  landgoed  Sandwijck  aangelegd  is  (door  de  NCS,  Nederlandsche  Centraalspoorwegmaatschappij;  officieel  geopend  op  20  augustus  1863).  In  die  tijd  was  er  nog  nauwelijks  sprake  van  bebouwing  in  De  Bilt  en  al  helemaal  nog  niet  in  Bilthoven.  Beide  plaatsen  liggen  nu  gedeeltelijk  op  het  voormalige  gebied  van  de  twee  landgoederen,  dat  toen  nog  voornamelijk  uit  hei  bestond.  De  eerste  bebouwing  van  Bilthoven  is  omstreeks  1900  bij  het  station  ontstaan.  Bilthoven  heette  toen  nog  "De  Bilt  Station".  (Zie  voor  meer  informatie  over  de  geschiedenis  van  De  Bilt / Bilthoven  bij  de  Historische  Kring  d'Oude  School.)

In  1826  is  er  begonnen  met  de  aanleg  van  de  Gezichtslaan  in  Bilthoven  als  oprijlaan  en  zichtlaan  naar  het  landhuis.  Na  de  koop  door  familie  Van  Boetzelaer  is  het  laatste  stukje  ervan  voltooid.  De  omvang  van  het  toenmalige  landgoed  Eyckenstein  is  te  zien  op  een  ingetekende  moderne  kaart.

Een  oostelijke  gedeelte  van  110 ha  van  landgoed  Eyckenstein  werd  weer  verkocht  aan  de   heer  Nicolaas  Laurens  Burman  Eyck  tot  Zuylichem,  een  van  de  erfgenamen  van  de  familie  Eyck.

 

Zicht  dat  de  Gezichtslaan  in  onze  tijd  op  Eyckenstein  biedt  (foto  feb.  2003)
(gedeelte  van  de  Gezichtslaan  dat  niet  voor  doorgaand  verkeer  opengesteld  is)

 

Opsplitsing  Sandwijck  en  Eyckenstein
Na  het  overlijden  van  weduwe  Elisabeth  Charlotta  Petronella  van  Boetzelaer  -  Both  Hendriksen  in  1880  is  het  grote  landgoed  ten  behoeve  van  de  erfgenamen  verdeeld,  met  als  gevolg  dat  Sandwijck  en  Eyckenstein  weer  van  elkaar  gescheiden  werden.  Doordat  de  nieuwe  grens  tussen  de  twee  landgoederen  iets  noordelijker  lag  dan  de  oude  grens,  behoorden  enkele  stukjes  Eyckenstein  vanaf  toen  bij  Sandwijk.  Haar  zoon  mr.  Willem  Carel  van  Boetzelaer  erfde  het  noordelijke  gedeelte  met  het  landhuis  Eyckenstein  en  heeft  er  in  de  loop  der  tijd  grote  delen  van  verkocht.  In  1917  is  het  deel  ten  zuiden  van  de  huidige  provinciale  weg  N234  aan  projectontwikkelaars  verkocht.  Hier  is  vanaf  die  tijd  Bilthoven-Noord  ontstaan.  De  huidige  Ridderoordse  Bossen  ten  noorden  van  de  N234  zijn  in  1930  verkocht  en  zijn  in  1933  in  bezit  van  het  Utrechts  Landschap  gekomen.  Daarmee  is  voorkomen  dat  ook  hier  gebouwd  ging  worden.

 

Verdere  opdeling  van  Eyckenstein
Mr.  Willem  Carel  van  Boetzelaer  had  zes  kinderen.  Na  zijn  overlijden  in  1934  moest  het  landgoed  verder  worden  opgesplitst,  om  het  onder  de  erfgenamen  te  kunnen  verdelen.  Eén  koos  ervoor  de  erfenis  in  aandelen  te  ontvangen  en  een  ander  had  de  voorkeur  voor  losliggende  boerderijen  als  erfenis.  Het  aaneengelegen  landgoed  werd  in  vieren  gedeeld  en  vervolgens  door  verloting  aan  de  vier  overige  erfegnamen  toebedeeld.  Jongste  zoon  mr.  Otto  Maximiliaan  van  Boetzelaer  kreeg  daarbij  het  op  één  na  noordelijkste  deel  in  bezit,  waarop  ook  het  landhuis  gelegen  was.  Eyckenstein  is  niet  alleen  maar  steeds  verder  opgesplitst.

 

Verwerving  Roverestein
Omsteeks  1936  heeft  mr.  Otto  Maximiliaan  van  Boetzelaer  het  ten  oosten  grenzende  landgoed  Roverestein  van  de  nazaten  van  de  familie  Eyck  gekocht.  Dit  is  op  een  opmerkelijke  wijze  verlopen.  Er  was  al  een  gegadigde  die  het  eerste  kooprecht  had  en  die  er  een  klooster  wou  stichten.  Die  moest  dan  echter  wel  vóór  twaalf  uur  van  een  bepaalde  datum  reageren.  Otto  Maimiliaan  zag  het  niet  zo  zitten  om  een  klooster  naast  Eyckenstein  te  krijgen  en  zat  vol  verwachting  bij  de  verkoper  te  wachten  of  de  andere  gegadigde  nog  zou  reageren.  Toen  die  om  klokslag  twaalf  uur  niet  verschenen  was,  mocht  Otto  Maximiliaan  het  kopen.  Om  vijf  over  twaalf  kwam  de  andere  gegadigde  echter  toch  nog  opdagen.  Tot  zijn  teleurstelling  was  Roverestein  toen  al  verkocht.

 

Vererving  noordelijkste  deel
Na  het  overlijden  van  Otto  Maimiliaan  ging  Eyckenstein  over  op  zijn  zoon  Rutger  Wessel  baron  van  Boetzelaer.  Rutger  Wessel  erfde  in  1965  het  noordelijkste  van  de  vier  delen  van  zijn  oom,  die  kinderloos  gestorven  was,  waarmee  in  grote  lijnen  de  huidige  omvang  ontstond.  Hierin  ligt  ook  Het  Boetzelaersveld.

 

Verwerving  Mauritshoeve
Verdeeld  over  twee  jaar  heeft  de  huidige  eigenaar  Rutger  Wessel  baron  van  Boetzelaer  het  gedeelte  van  het  oostelijke  stuk  waar  de  Mauritshoeve  op  staat,  er  weer  bij  gekocht:  in  1967  10 ha  om  de  Mauritshoeve  heen  en  in  1968  de  Mauritshoeve  zelf.  Dit  gedeelte  van  het  landgoed  is  dus  een  paar  keer  heen  en  weer  verkocht  tussen  de  families  Eyck  en  Van  Boetzelaer.

 

Geschiedenis  van  De  Bilt
Over  de  geschiedenis  van  de  zes  woonkernen  van  gemeente  De  Bilt  (waarvan  Maartensdijk  er  één  is)  is  in  juli  2007  een  interessant  en  goed  leesbaar  boek  verschenen:  Van  Oostbroek  tot  Westbroek,  van  schrijver  drs.  Joost  van  der  Spek.